Cyrylica, czyli alfabet służący do zapisu języków wschodniosłowiańskich, większości języków południowosłowiańskich, a także wybranych innych języków, nie jest wcale jednorodna. W zależności od kraju, w którym jest używana, w przeszłości podlegała wielu modyfikacjom, co znalazło swoje odzwierciedlenie w jej poszczególnych wersjach.
Pokolenie Polaków jeszcze do niedawna uczące się obowiązkowo języka rosyjskiego w szkole, przyswoiło sobie cyrylicę w postaci tak zwanej ‘grażdanki’, będącej w istocie wersją cyrylicy wprowadzoną za sprawą cara Piotra Wielkiego w wyniku przeprowadzonej na początku XVIII wieku reformy pisma. Jednak znajomość tej odmiany cyrylicy nie oznacza wcale umiejętności odczytywania cyrylicy w pozostałych odmianach językowych. Poniższy wpis ma służyć wyjaśnieniu zasad odczytywania poszczególnych znaków cyrylicy w zależności od wersji języka, w którym jest ona wykorzystywana. W opracowaniu skupiliśmy się na języka słowiańskich zapisywanych cyrylicą.
Obok każdej litery cyrylicy umieszczony został jej polski odpowiednik. W przypadku różnic w odczytywaniu danego znaku w poszczególnych odmianach cyrylicy, zostało to opisane.
A zatem poszczególne znaki cyrylicy są następujące:
А а– czytamy jak „a”
Б б – „b”
В в – „w”
Г г – w języku rosyjskim, serbskim i bułgarskim znak ten czytamy jako „g”, natomiast w ukraińskim jako dźwięczne „h” (nie ma bezpośredniego polskiego odpowiednika)
Ґ ґ–znak ten występuje tylko w języku ukraińskim i czyta się go jak „g”
Д д – „d”
Ђ ђ – występuje tylko w języku serbskim i czyta się jak „dź”
Е е– w języku ukraińskim, serbskim i bułgarskim czytamy jak „e”, natomiast w rosyjskim jak „je”
Ё ё–występuje tylko w rosyjskim i czyta się je jak „jo”
Є є – tylko w języku ukraińskim i czyta się jak „je”
Ж ж – „ż”
З з – „z”
И и – w rosyjskim, serbskim i bułgarskim czytamy jak „i”, natomiast w ukraińskim jak „y”
І і–ten znak występuje tylko w ukraińskim i czyta się jak „i”
Ї ї–również tylko w ukraińskim i czyta się jak „ji”
Й й– w rosyjskim, ukraińskim, bułgarskim czytamy jak „j”, znak ten nie występuje w odmianie serbskiej
J j–występuje tylko w serbskim i czyta się jak”j”
К к – „k”
Л л – w rosyjskim ukraińskim i bułgarskim czyta się jak coś pomiędzy „l” i „ł”, gdy stoi przed „a”, „e”, „o”, „u” (brak odpowiednika w języku polskim) i jako „l” gdy stoi przed „je”, „i”, „j”, „ja”, „jo”, „ju”. W serbskim bardziej zbliżone do „l”.
Љ љ–występuje jedynie w serbskim, w alfabecie łacińskim zapisywane jako „lj” i czytane jak „li” (miękkie l).
М м – „m”
Н н – „n”
Њ њ–występuje tylko w serbskim i czyta się jak „ń”
О о – „o”, w rosyjskim zbliżone do „a” , jeśli jest nieakcentowane
П п – „p”
Р р – „r”
С с – „s”
Т т – „t”
Ћ ћ–występuje tylko w serbskim i czyta się jak „ć”
У у – „u”
Ф ф – „f”
Х х – „ch”
Ц ц – „c”
Ч ч – w rosyjskim i bułgarskim czyta się jak „ć”, w ukraińskim jak twarde „cz” (choć w niektórych regionach jak zmiękczone), w serbskim jak „cz”.
Џ џ–występuje tylko w serbskim i czyta się jak „dż”
Ш ш – „sz”
Щ щ – w rosyjskim czyta się jak „ś”, w ukraińskim jako twarde „szcz”, w bułgarskim jak „szt”. Znak ten nie występuje w odmianie serbskiej.
Ъ ъ – tzw. znak twardy występujący w języku rosyjskim. W bułgarskim czyta się go zaś jako krótką samogłoskę pomiędzy „y” i „a” (nie ma odpowiednika w polskim). Znak ten nie występuje w odmianie serbskiej.
Ы ы – w rosyjskim jako „y”
Ь ь – tzw. znak miękki, w rosyjskim i ukraińskim zmiękcza poprzedzającą go spółgłoskę, w bułgarskim w kombinacji z „o” (ьo) czyta się jak „jo”, w serbskim litery tej nie ma.
Э э–występuje tylko w rosyjskim i czyta się jak „e”
Ю ю – w rosyjskim, ukraińskim i bułgarskim czyta się jak „ju”, w serbskim znak ten nie występuje.
Я я – w rosyjskim, ukraińskim i bułgarskim czyta się jak „ja”, znak ten nie występuje w serbskim.
I na koniec kilka liter, które mają zastosowanie w mniej rozpowszechnionych językach słowiańskich.
Ѓ ѓ – w macedońskim oznacza coś na kształt polskiego „dź”
Ќ ќ – w macedońskim coś podobnego do zmiększonego „t” ewentualnie „ć”
Ў ў – w białoruskim czyta się jako „ł”
Ć – w czarnogórskim czyta się jak „ś”
З́ – w czarnogórskim czyta się jak „ź”
Jak więc widać, różnic w odczytywaniu poszczególnych liter cyrylicy w różnych odmianach językowych jest wcale niemało, a znajomość wersji „rosyjskiej” wcale nie musi ułatwiać przyswojenie sobie kolejnych odmian cyrylicy, gdyż występujące różnice mogą być bardzo mylące.
Źródło: wikipedia, swiatjezykow.blogspot.com
Podobne artykuły: