Język czarnogórski jest jednym z czterech standardowych wariantów dawnego języka serbskochorwackiego. Jest używany w Czarnogórze, a jego istnieje wskazano w przyjętej w 2007 roku konstytucji tego kraju, w której został on uznany za jeden z języków urzędowych Czarnogóry, odrębny od języka serbskiego, chorwackiego i bośniackiego. Można zaryzykować stwierdzenie, że jest tworem zawiłej polityki regionu byłej Jugosławii, jego status jest bowiem dość kontrowersyjny.
Z technicznego punktu widzenia język czarnogórski jest dialektem ijekawsko-sztokawskim, podobnym do dialektu używanego w zachodniej Serbii, wschodniej Hercegowinie oraz w okolicach Dubrownika. Język używany w Czarnogórze wykazuje jednak niewiele różnic w stosunku do niego. Słownictwo używane w Czarnogórze obejmuje wprawdzie kilka różnic leksykalnych, które nie występują w innych wariantach dawnego języka serbskochorwackiego, jednak różnic tych jest bardzo niewiele. Zgodnie z zapisami konstytucji czarnogórskiej, do zapisu języka czarnogórskiego – na równych prawach – można używać alfabetu łacińskiego i cyrylicy, przy czym powszechniejsze jest użycie alfabetu łacińskiego (np. w telewizji, w Internecie). Od czasu uznania języka na mocy konstytucji Czarnogóry, powstały już oficjalne materiały takie jak podręcznik ortografii w języku czarnogórskim (Pravopis crnogorskog jezika i pravopisni rječnik, 2009 r.) czy gramatyka języka czarnogórskiego (Gramatika crnogorskog jezika, 2010, autorzy: Adnan Čirgić, Josip Silić, Ivo Pranjković).
Do cech charakterystycznych języka czarnogórskiego należą:
– hiperjekawizm, czyli dwusylabowa wymowa ije
– występowanie dodatkowych (w porównaniu do alfabetu serbskiego) liter: ś i ź.
Alfabet czarnogórski jest zatem następujący:
Cyrylica:
А Б В Г Д Ђ Е Ж З З́ И Ј К Л Љ М Н Њ O П Р С С́ Т Ћ У Ф Х Ц Ч Џ Ш
Alfabet łaciński:
A B C Č Ć D Dž Đ E F G H I J K L Lj M N Nj O P R S Š Ś T U V Z Ź Ž
Na tym jednak kończą się jego różnice w stosunku do innych wariantów dawnego języka serbskochorwackiego.
Za występowaniem języka czarnogórskiego opowiadał się między innymi profesor Dubravko Škiljan, pracujący na uczelniach w Lublanie oraz w Zagrzebiu. W jednym z wywiadów, na pytanie o różnice między językiem czarnogórskim a serbskim i chorwacki udzielił następującej odpowiedzi: „…Tylko język czarnogórski ma typologiczne i systemowe warunki, aby być odrębnym językiem, ponieważ posiada odrębne głoski, odrębne fonemy.” Poparcia istnieniu języka czarnogórskiego udzieliła również Agnieszka Spagińska-Pruszak, profesor języków południowosłowiańskich Wydziału Filologicznego w Gdańsku, inni językoznawcy jednak wskazali jednak, że istnienia języka czarnogórskiego nie można umotywować żadnymi racjonalnymi dowodami i że w istocie jest on dialektem języka serbskiego.
Na terenie Czarnogóry, z językiem czarnogórskim jako językiem ojczystym utożsamia się mniej niż połowa osób. Według danych zebranych w czasie spisu ludności z 2011 r. język czarnogórski jako ojczysty podało 36,97% mieszkańców kraju. Pozostali wskazywali język serbski (42,88%), bośniacki (5,33%), chorwacki (0,45%), albański (5,27%) i serbskochorwacki (2,63%).
Obecnie język czarnogórski jest wykładany na 10 uniwersytetach na świecie, równolegle z językiem serbskim, bośniackim i chorwackim. W toku jest procedura nadania mu oficjalnego międzynarodowego kodu językowego. Propozycja tego to kodu„cgr”.