Język migowy to system znaków umownych wykonywanych przy użyciu gestów i mimiki, służący do porozumiewania się bez użycia narządu słuchu. Język migowy używany jest głównie przez osoby, u których doszło do uszkodzenia słuchu w stopniu znacznie utrudniającym albo wręcz całkowicie uniemożliwiającym odbiór mowy wyłącznie drogą słuchową.
Wbrew utartym opiniom, język migowy nie jest językiem uniwersalnym. Nie ma jednego ogólnoświatowego języka migowego, lecz istnieje wiele jego odmian o zasięgu terytorialnym, nie zawsze pokrywającym się z granicami obszarów etnicznych i języków fonicznych. Przykładowo angielski język migany używany na terenie Wielkiej Brytanii jest zupełnie inny od amerykańskiego języka migowego, którego zasięg obejmuje Stany Zjednoczone, ale również Meksyk, gdzie językiem urzędowym jest język hiszpański. W krajach, w których obowiązuje więcej niż jeden język urzędowy (np. w Szwajcarii czy Belgii), występuje też odpowiednia większa liczba języków migowych. Liczba języków migowych na całym świecie jest trudna do oszacowania.
Społeczności Głuche stanowią na całym świecie grupę liczącą około 70 milionów osób. Głuchych od urodzenia, to jest rodzimych użytkowników języka migowego nazywa się Głuchymi, rozpoczynając to słowo wielką literą. Jest to praktykowane w wielu językach. Pomysł takiej regulacji dotyczącej zapisu tego terminu wysunęła niesłysząca Lucyna Długołęcka.
Wspólną cechą wszystkich języków migowych na świecie jest wykorzystywanie w przekazie kanału gestowo-wzrokowego, a nie – jak dzieje się to w przypadku języków mówionych – kanału głosowo-słuchowego.
Język migowy w Polsce
W Polsce funkcjonują równolegle dwa języki migowe – Polski Język Migowy (PJM) oraz tzw. System Językowo-Migowy (SJM).
Polski Język Migowy (PJM) jest naturalnym językiem osób niesłyszących, o odrębnej od języka polskiego strukturze gramatycznej. PJM jest w Polsce pierwszym językiem dzieci, których obydwoje rodzice są niesłyszący. Polski Język Migowy jest blisko powiązany z francuskim językiem migowym, poprzez wykorzystanie jednoręcznego alfabetu manualnego starofrancuskiego języka migowego.
PJM jest językiem wizualno- przestrzennym. Oznacza to, że przy przedstawieniu rzeczywistości dużą rolę odgrywają w nim różne formy przestrzenne, takie jak położenie tułowia, odchylenie głowy, mimika, spojrzenie, a przede wszystkim ruch (kierunek ruchu, zakres, tempo, intensywność, itp.).
Polski język migowy jest językiem żywym, stale się rozwija i wzbogaca, również o elementy zapożyczane z języka polskiego (np. znaki daktylograficzne) oraz znaki z innych języków migowych. Język ten w różnych zakątkach Polski jest różnorodny. Podobnie jak w przypadku języka mówionego, w języku Głuchych pochodzących z różnych regionów kraju mogą występować pewne różnice, które dotyczą przede wszystkim słownika.
W Polsce językiem tym posługuje się od 40 do 50 tysięcy osób, dla których jest on pierwszym, ojczystym językiem.
W odróżnieniu do wielu innych języków migowych na świecie, PJM nigdy nie został oficjalnie uznany za pełnoprawny język polskiej społeczności Głuchych.
System Językowo-Migowy (SJM) jest subkodem stworzonym przez osoby słyszące, w celu ułatwienia porozumiewania się z osobami głuchymi lub niedosłyszącymi. Język ten nie jest językiem naturalnym, lecz tworem sztucznym, opartym na połączeniu elementów języka polskiego i Polskiego Języka Migowego. Nie można go sobie przyswoić w naturalny sposób, tak jak na przykład PJM jest przyswajany przez dzieci od swoich niesłyszących rodziców. System Językowo-Migowy jest oparty na gramatyce języka polskiego. Osoby posługujące się nim budują zdania zgodnie z szykiem gramatycznym języka polskiego, dodając do tego znaki języka migowego.
System Językowo-Migowy jest powszechnie wykorzystywany w programach telewizyjnych. Systemu tego uczą się też na kursach osoby słyszące mające w zamyśle porozumiewać się z głuchymi, między innymi urzędnicy i tłumacze przysięgli języka migowego.
I jeszcze o różnicy między PJM i SJM…
Nauka języka migowego dla osób słyszących
Język migowy jest klasyfikowany jako jeden z trudniejszych języków do nauczenia się o stopniu trudności porównywalnym z takimi językami jak chiński czy arabski . Trudność przy jego nauce sprawia przede wszystkim odmienność kanałów komunikacyjnych, jakie są w nim wykorzystywane – mamy tu bowiem do czynienia z językiem wizualnym.
Kursy języka migowe organizowane są między innymi w Instytucie Polskiego Języka Migowego przy Uniwersytecie Warszawskim, czy na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu.
W Polsce brakuje jednak ciągle instytucji, które zajmowałyby się gruntownym kształceniem nauczycieli języka migowego, przez co metodyka jego nauczania jest ciągle niedostatecznie rozwinięta.
Brytyjski język migowy
Podstawowe zwroty w angielskim języku migowym:
Amerykański język migowy
Alfabet w amerykańskim języku migowym:
Japoński język migowy
Podstawowe zwroty w japońskim języku migowym:
Rosyjski język migowy
Alfabet i podstawowe zwroty rosyjskiego języka migowego:
https://www.youtube.com/watch?v=OZjiYcpD-5w
Niemiecki język migowy
Alfabet w niemieckim języku migowym:
Czeski język migowy
Podstawowe zwroty w czeskim języku migowym:
Francuski język migowy
Alfabet we francuskim języku migowym:
Literatura:
Szczepankowski B. (1994): Podstawy języka migowego. WsiP: Warszawa.
Tomaszewski, P., Rosik, P. (2003): „Czy Polski Język Migowy jest prawdziwym językiem?”. [W:] SKKN.