Język rumuński a inne języki romańskie

Język rumuński należy do grupy języków romańskich. Wykazuje wiele podobieństw w odniesieniu do innych języków tej grupy, głównie do języka włoskiego i francuskiego, mniej do języka hiszpańskiego. Posługuje się nim około 24 mln osób, z czego 17,25 mln w samej Rumunii. Dialekt języka rumuńskiego używany w Mołdawii przez radzieckich przywódców nazwany został językiem mołdawskim, jednak  językoznawcy nie uznają go za odrębny język. Pogląd, zgodnie z którym uznano język mołdawski za język odrębny do rumuńskiego propagowany był w ustanowionej w 1924 roku Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, a elementem takiego podejścia było używanie cyrylicy do zapisu tego języka. W 1932 roku system pisma został oficjalnie zmieniony na alfabet łaciński, zaś ortografię ujednolicono ze standardowym językiem rumuńskim.

Język rumuński rozwijał się odrębnie od innych języków romańskich, a na przestrzeni wieków wchłonął różnorodne elementy obce (słowiańskie, tureckie, greckie i węgierskie), jest dzięki temu językiem niezwykle ciekawym i złożonym. Najwięcej podobieństw łączy go z językiem włoskim, posiada około 77% wspólnego z nim słownictwa oraz podobne zasady gramatyczne. Co więcej, rumuński podobny jest do włoskiego bardziej niż włoski do rumuńskiego. Rumun słysząc język włoski zawsze co nieco zrozumie, Włoch zrozumie z wypowiedzi po rumuńsku znacznie mniej. Rumuński nie będzie też zrozumiały dla użytkowników francuskiego, katalońskiego, hiszpańskiego czy portugalskiego, jeśli wcześniej nie uczyli się tego języka.

Rumuński jest jedynym językiem romańskim, w którym rodzajniki określone są enklityczne, czyli są dołączane na końcu rzeczownika jako przyrostki, a nie na początku (jako przedrostki). Zostały one ukształtowane, jak w innych językach romańskich, z łacińskich zaimków wskazujących. Rzeczowniki w języku rumuńskim występują w trzech rodzajach: męskim, żeńskim i nijakim. Rodzajnik określony ma różne formy w zależności od tego czy rumuńskim słowo, do której należy jest rodzaju męskiego lub żeńskiego. Rodzajnik określony słów rodzaju męskiego to –ul, a żeńskiego -a.

Język rumuński odziedziczył z łaciny pięć przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik i wołacz. Morfologicznie mianownik i biernik są identyczne w przypadku rzeczowników; podobnie, dopełniacz i celownik mają wspólną formę (pary te są jednak różne w odmianie zaimków osobowych).

Z innymi językami romańskimi język rumuński łączy podoba odmiana czasowników – odmieniają się one przez osoby, liczby, czasy, tryby oraz strony.

Filologię rumuńską można studiować w Polsce na kilku uczelniach wyższych, między innymi na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie Warszawskim. Na wielu uczelniach, rumuńskiego można też uczyć się jako języka dodatkowego w tracie studiów na kierunku romanistyka.

 

Podobne artykuły:

Język czeski a język słowacki

Fałszywi przyjaciele” w języku serbskim

„Fałszywi przyjaciele” w języku bułgarskim

„Fałszywi przyjaciele” w języku rosyjskim

 

 

 

Teksty prawne a teksty prawnicze

Nikogo nie trzeba przekonywać jak ogromne znaczenie ma właściwe tłumaczenie tekstów o charakterze prawnym.  Nierzadko od poprawnego tłumaczenia zależeć mogą losy ważnego kontraktu lub istotnych decyzji życiowych.  Pisząc o tłumaczeniach z dziedziny prawa, warto zahaczyć o temat często nie do końca rozumiany, to jest o różnicę między tekstami prawnymi a prawniczymi oraz językiem prawnym i prawniczym. Choć na pozór wydaje się, że pojęcia te są tożsame, w istocie różnica między nimi jest znacząca.

Język prawny a język prawniczy

Dokumenty prawne pisane są językiem prawnym, zaś prawnicze językiem prawniczym. Językiem prawnym jest język, jakim napisane są akty prawne i dokumenty tworzone przez organy ustawodawcze, zaś z językiem prawniczym mamy do czynienia przy języku, jakim posługują się osoby stosujące i interpretujące prawo, czyli prawnicy. Przykładami tekstów prawnych mogą być zatem ustawy, rozporządzenia, dekrety, ale również konstytucje czy umowy międzynarodowe. Język prawny cechuje się sformalizowanym i ściśle uporządkowanym słownictwem, co ma ułatwić w miarę jednolitą jego interpretację przez osoby zajmujące się danymi tekstami. Wśród  przykładów tekstów prawniczych znajdują się natomiast różnego rodzaju artykuły naukowe o tematyce prawniczej, analizy prawnicze, teksty w podręcznikach, ale także wszelkie inne dokumenty, które nie są tekstami prawnymi. Często właśnie takie teksty są przedkładane do tłumaczenia. Mogę to być różnego rodzaju umowy, pełnomocnictwa, dokumenty dotyczące spółek i różnego rodzaju akty notarialne. W przypadku tekstów prawniczych również mamy do czynienia ze specyficznym, fachowym językiem, którym rządzą z góry ustalone reguły oraz specyficzna składnia.

Jak rzetelnie tłumaczyć teksty prawne i prawnicze

Zawód tłumacza przysięgłego pociąga za sobą konieczność gruntownego poznania zagadnień prawa. Zgodnie z obowiązującą Ustawą o zawodzie tłumacza przysięgłego, obecnie uzyskanie tytułu tłumacza przysięgłego wiąże się z koniecznością zdania egzaminu ustnego i pisemnego z języka obcego. Egzamin bazuje w dużej mierze na tekstach z dziedziny prawa, dzięki czemu kandydaci na tłumaczy przysięgłych już na etapie przygotowań do przystąpienia do egzaminu są zobowiązani do przestudiowania dużej części zagadnień dotyczących różnych gałęzi prawa. Nie oznacza to bynajmniej w każdym przypadku uzyskania wiedzy na poziomie osoby po ukończeniu studiów prawniczych. Tym bardziej wiedzy tej nie można oczekiwać wprost po osobach, które tytuł tłumacza przysięgłego uzyskały na zasadzie mianowania, jeszcze przed wejściem w życie obowiązujących przepisów w zakresie powoływania nowych tłumaczy przysięgłych.

Niezależnie zatem od daty i formy nabycia uprawnień tłumacza przysięgłego warto wziąć po uwagę następujące uwagi dotyczące tego, w jaki sposób możemy zapewnić, aby tłumaczenie prawne czy prawnicze zostało wykonane w sposób rzetelny.

Po pierwsze czas

Tłumaczenia tekstów prawnych i prawniczych nie są zajęciem dla każdego. Wymagają nie tylko doskonałej znajomości języka dokumentu i języka, na który go tłumaczymy, ale również zagadnień prawnych, których dotyczy tekst. Zwłaszcza na początku naszej pracy jako tłumacz, przy tekstach z dziedziny prawa, przy tego rodzaju tłumaczeniach warto zarezerwować sobie znacznie więcej czasu, aniżeli na tłumaczenia tekstów o charakterze ogólnym. Tylko wówczas będziemy w stanie wygospodarować czas na wyjaśnienie wszelkich budzących wątpliwości terminów, sprawdzenie ich w słownikach i glosariuszach oraz tekstach oryginalnych.

Słowniki i teksty paralelne

Zaopatrzenie się w dobre i sprawdzone słowniki tematyczne wydaje się być pierwszą rzeczą, od jakiej powinien zacząć tłumacz,  a właściwie kandydat na tłumacza. Należy mieć jednak świadomość, że spora część dostępnych na rynku słowników może zawierać błędy. Bezwzględnie należy zachować zatem zasadę ograniczonego zaufania, zwłaszcza do słowników dwujęzycznych. O wiele bardziej owocne jest zawsze osobiste zapoznanie z opracowaniami danego tematu w języku źródłowym i docelowym.

Budując naszą wiedzę na temat prawa, warto uczyć się poprzez czytanie tekstów paralelnych w języku źródłowym i docelowym. Pozwoli to na poznanie terminologii stosowanej przy konkretnych aktach prawnych, czy dokumentach prawniczych. Podstawą jest tu zatem zaznajomienie się z podstawami prawa polskiego oraz z zarysem systemów prawnych kraju, na język którego tłumaczenia wykonujemy.  Przydatne może okazać się na przykład porównywanie oryginalnych tekstów ustaw, ze szczególnym zwróceniem uwagi na definicje stosowanych pojęć czy charakterystyczne zwroty.

Na własne potrzeby warto tworzyć sobie bazy tekstów paralelnych, z których można się uczyć, bądź z których można korzystać przy wykonywaniu konkretnych tłumaczeń.

Podobny cel może spełniać dostępny na rynku Zbiór dokumentów polskich dla tłumaczy przysięgłych, czy odpowiedniki tej publikacji w odniesieniu do innych języków. Niestety na chwilę obecną gotowe publikacje ze zbiorami dokumentów są dostępne jedynie w najbardziej popularnych językach takich jak angielski, niemiecki, francuski czy rosyjski. Zbiory takie obejmują podstawowe i autentyczne dokumenty i pisma, z którymi tłumacz przysięgły ma do czynienia w swojej pracy. Zbiór dokumentów polskich dla tłumaczy przysięgłych, autorstwa Zofii Krzysztoforskiej-Weisswasser zawiera na przykład nie tylko dokumenty z zakresu prawa handlowego i gospodarczego, ale również liczne przykłady pism i dokumentów z dziedziny prawa cywilnego, karnego, administracyjnego czy dokumentów z zakresu ubezpieczeń, opinii biegłych, zaświadczeń lekarskich, świadectw szkolnych i dyplomów.

Własne słowniki i glosariusze

Na podstawie tłumaczonych dokumentów oraz wszelkich tekstów pomocniczych, z którymi mamy styczność przy okazji realizacji tłumaczeń prawniczych, warto budować własne glosariusze. Jest to szczególnie istotne przy tzw. „małych językach”, w przypadku których słowniki terminologii prawnej nie zostały opracowane lub istniejące na rynku pozycje pozostawiają wiele do życzenia. Warto zwrócić uwagę, aby oprócz wyjaśnienia danego terminu odnotowywać również źródło tłumaczenia danego zwrotu.

Budowanie glosariuszy, zarówno w ramach stosowanych narzędzi CAT, jak również w innej formie, może okazać się jedyną drogą do zbudowania bazy słownictwa, z której będziemy mogli w przyszłości korzystać. Argumentem przemawiającym za stosowaniem tej metody jest również fakt, że słownictwo prawnicze rozwija się szybciej aniżeli wydawane słowniki i fachowa literatura dla tłumaczy.

Szkolenia i kursy

Uczestnictwo w kursach i szkoleniach dla tłumaczy, oprócz realnej korzyści w postaci zdobytej wiedzy, procentuje również nawiązaniem kontaktów z innymi tłumaczami i możliwością wzajemnego dzielenia się doświadczeniami i wątpliwościami. Szkoda, że specjalistyczne szkolenia z zakresu tłumaczeń prawniczych są dostępne wyłącznie dla najbardziej popularnych języków.

Zachowanie czujności

Nawet najbardziej doświadczony tłumacz wykonujący tłumaczenia prawne i prawnicze powinien być czujny na ewentualne pułapki znajdujące się w tekście. W praktyce tłumacza przysięgłego częstokroć możemy spotkać się z sytuacją, że z pozoru oczywiste stwierdzenia mają w rzeczywistości zupełnie inne znaczenie. Szczególność czujność należy zwrócić na ewentualne skróty myślowe i wszelkie elementy dokumentu budzące nasze wątpliwości.

Pokora

Z kwestią czujności wiąże się również zachowanie pokory, tak istotnej również w zawodzie tłumacza przysięgłego. Zrozumienie własnych braków  i dopuszczenie do myśli możliwości pomyłki pozwoli nam na uniknięcie ewentualnych błędów, a nam i naszym klientom nieprzyjemnych konsekwencji nierzetelnie wykonanego tłumaczenia.

Klauzule uwierzytelniające tłumaczenie – jak brzmią w różnych językach?

 

 

 

Treść klauzuli uwierzytelniającej tłumaczenie poświadczone w Polsce nie jest dokładnie określona w przepisach. Ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego określa jedynie elementy, jakie muszą znaleźć się w poświadczeniu tłumaczenia, nie podaje jednak wprost pełnej treści klauzuli. Podobnie jest w części innych krajów europejskich, ale są również takie, gdzie treść klauzuli jest zdefiniowana przepisami.

Poniżej wskazane formuły to najczęściej stosowane treści klauzul w poszczególnych językach:

język bułgarski:

________ съдебенпреводачза  ________езикпоставен с решениенаПредседателянаОбластния – Търговскиясъд в ______ № ____ от______потвърждавам, ченастоящияпреводизцялоотговарянаоригиналана _____________език.

język czeski:

_____ ustanovenýsoudnítlumočník pro ______ jazyk, jmenovanýpresidentemvýborusoudu – obchodníhosoudurozhodnutím č. ______ ze dne _______ stvrzuji, žepředloženýpřekladzcelaodpovídápřiloženémuoriginálu v ____ jazyce.

język duński:

______translatørogtolk, _____beskikketafkomitatsretten/handelsretten i ___præsidentvedkendelse nr. __af ___bekræfterherved, atforanståendeoversættelse er en fuldstændigognøjagtiggengivelseaffremlagteoriginal i det ____ sprog..

język angielski:

I, _____court interpreter for English, as appointed by the President of the County Court – Commercial Court in ___ Decree No. ____of ___do herebycertifythat the abovetranslationis a faithful and completetranslation of the originaldocumentwritten in the _____language.     

język estoński:

_____________ alaline _________ keelevandetõlk, ametissenimetatud _______ Kaubanduskohtupresidendimäärusega nr. ______ väljaantud ______ kinnitan, et käesolevtõlgevastabtäielikultoriginaalile _________

język francuski:

_________, interprètejudiciairepour la langue _______ constitué/e par décision no. ______ en datedu _____ prise par le Présidentducomitattribunal-de commerce de _______, certifie la présentetraductionconforme à l’original ____________

język grecki:

______δικαστικός μεταφραστής για τηνελληνικήγλώσσα, κατόπιν  απόφασης τουΝομαρχιακού-Εμπορικού δικαστηρίου στο_______με αριθμό____από _________πιστοποιώ ότι η ανωτέρωμετάφραση είναι πιστήμετάφραση του πρωτοτύπου στηνκροατική γλώσσα

język hebrajski:

_________________מתורגמנן/ניתתחתשבועהלשפה___________________ מנוי/הומאושר/ת
עלפיצונשיאבית-המשפטהמחוזי-מסחריב____________מס‘_________מיום_________
מאשר/תבזהשהתרגוםהנ“לזההלמסמךהמקוריהכתובבשפה______________

język łaciński:

_____________________ linguae______________________interpresiudicialisperpetuus, decretoPraesidisIudiciiComitatus/IudiciiCommercialis in__________subnumero _______ die_____________ nominatus, versionemsuperscriptamomnino cum litterisprincipalibus lingua_______________________scriptisconcordareconfirmo. 

język łotewski:

_________ pastāvīgstiesutulksvācuvalodā, iecelts ar valststiesas – tirdzniecībastiesasprezidenta _____ (datums) izdotulēmumu Nr______ apliecinu, ka šistulkojumspilnībāatbilstiesniegtajamoriģinālamhorvātuvalodā__________

język litewski:

_______ nuolatinė(-is) _______ kalbosteismovertėja(-s), kurią(-į) paskyrė ____ Komitatoteismo / Komercinioteismoprezidentas _____ nutarimu Nr_____ tvirtina, jog šisvertimasvisiškaiatitinkalietuviųkalbapateiktądokumentooriginalą.

język węgierski:

__________________ állandó _________ nyelvűbíróságitolmács, akit a __________________ MegyeiBíróság – Cégbíróságelnöke ____________-n kelt ____________ számúhatározatávalnevezett ki, tanusítom, hogy a fentifordításmindenbenmegegyezik a _________ nyelvű  eredetiszöveggel.

język macedoński:

_____ сталенсудскитолкувачза  _____________ јазик, именувансорешениенапретседателотнаЖупанискиот – Трговскиотсудво  ____________ број ___________ од ____________________ потврдувамдекагорниотпреводпотполноодговаранаизворникотсоставенна  _________ јазик.

język niemiecki:

______________ständige/r Gerichtsdolmetscher/in fürdiedeutscheSprache, bestelltdurch den vomPräsidenten des Komitatsgerichtes – Handelsgerichteszu _________erlassenenBeschluß  Nr_________ vom ______ bestätigtdassdievorstehendeÜbersetzungvollständig der in __________ SprachevorgelegtenUrschriftentspricht.

język portugalski:

__________, intérprete da lingua_____, nomeado (ženski r.: nomeada) por Decreto do Presidente do TribunalDistrital/TribunalComercial em _______, número _____ de (dan, brojem bez točke_______ de (mjesec, slovima) _____ de (godina, bez točke), certificoqueestatraduçãocorrespondeaoseuoriginallavrado em _______.

język rumuński:

____________, traducãtorjuridicpermanant de limba _________________, numitprinhotãrâreapreşedinteluiTribunaluluiJudeţean – Comercialdin ___________nr____________ din_________ certific ca traducerea de sus înîntregimecorespundeoriginaluluiîntocmitîn limba _____________

język rosyjski:
___________, постоянныйсудебныйпереводчиканглийского и русскогоязыков, поставленарешениемпредседателяОкружного – Коммерческогосуда в г. _________ № _______ от _______ г., подтверждаю, чтосверхуперечисленныйпереводтекстаполностьюотвечаетсвоемуподлинникуна _________ языке.

język słowacki:
______stály/a súdny/a tlmočník/tlmočníčkajazyka ____ menovaný/á prezidentomKomitátnehosúdu/Obchodnéhosúdu ______ rozhodnutím č. ___z ____potvrdzujem, žetentoprekladúplnesúhlasí s predloženýmprvopisom v ___ jazyku.

język słoweński:
_________, stalnisodnitolmač za ___________jezik, imenovan po določbipredsednikaŽupanijskega/Trgovskegasodišča v _______št. _____od _________, potrjujem, da gornjiprevodpopolnomaustrezaizvirniku, sestavljenem na _______ jeziku.

język hiszpański:
_______________,  intérpretejurado de español, nombrada por el decreto del Presidente del Tribunal del Condado – Comercial de Zagreb, número _______ de __________ certificoque la queantecede es traducciónfiel y completa al español de undocumentoredactado en _____.

język szwedzki:
____________ från­­­­_____ rättstolkför ________ språket, auktoriserad genom beslutavhovrättens/handelsrättensordförande i ____ , nr. ____från ______ bekräftarhärmedattovanståendeöversättningfullständigtmotsvararoriginalhandlingenskrivenpå __________.

język włoski:
_____________________, interpretegiudiziario per l’italiano, nominato dal Presidente del TribunaledellaContea –  TribunaleCommerciale di ____________ al decreto Nº __________   del _________ confermoche la presentetraduzione è conformeall’attooriginaleredatto in ___________.

język ukraiński:
_________ постійнийсудовийперекладачукраїнськоїмови, призначенийрішеннямпрезидентуЖупанійського – Господарськогосуду в _________ номер ________ od _______ підтверджую, щопопереднійперекладповністювідповідаєоригіналуна _________________ мові.