Rosyjski i ukraiński na pozór wydają się być językami bardzo do siebie podobnymi, jednak oprócz bardzo zbliżonego alfabetu opartego na cyrylicy, podobieństw między nimi nie ma zbyt wiele.
Do czasu rozpadu Związku Radzieckiego język rosyjski był językiem urzędowym na Ukrainie, stąd do niedawna prawie każdy mieszkaniec Ukrainy rozumiał i potrafił porozumieć się w tym języku. Można powiedzieć, że oba języki występowały na Ukrainie równolegle i zdarzały się sytuacje, kiedy to w rozmowie jedna osoba posługiwała się rosyjskim, a druga ukraińskim i doskonale się rozumiały. Sytuacja ta jednak powoli się zmienia. Nieznajomość rosyjskiego wśród Ukraińców pojawia się wśród młodszego pokolenia, które nie miało kontaktu z rosyjskojęzyczną telewizją i szkołą. Z kolei ukraiński również jest językiem niezrozumiałym dla Rosjan. Wielu językoznawców zwraca zresztą uwagę, że ukraińskiemu o wiele bliżej jest do języka polskiego aniżeli do rosyjskiego.
Alfabet
Język rosyjski i ukraiński należą do tej samej grupy języków wschodniosłowiańskich i posługują się alfabetem wywodzącym się z cyrylicy. Wyraz cyrylica pochodzi od imienia św. Cyryla, który wraz z bratem św. Metodym odegrał istotną rolę w stworzeniu podstaw pisma i rozwoju języka Słowian Wschodnich. Samą cyrylicę uważa się za dzieło jednego z uczniów Cyryla i Metodego, a pierwsze ślady jej użycia pochodzą z terenów wschodniej Bułgarii. Na początku XVIII wieku, za sprawą cara Piotra Wielkiego dokonano w Rosji reformy cyrylicy, a jej unowocześnioną postać nazwaną grażdanką. Odmiana cyrylicy używana do zapisu języka ukraińskiego różni się nieznacznie od rosyjskiej tzw. grażdanki. Współczesny alfabet ukraiński posiada 33 litery oraz dodatkowo apostrof. Niektóre z liter oznaczają inne głoski aniżeli w alfabecie rosyjskim, co wiąże się ze zmianami fonetycznymi jakie zaszły w języku ukraińskim, podczas gdy pisownia pozostała bez zmian.
Różnice w pisowni ukraińskiej w stosunku do rosyjskiej są następujące:
- „Гг” – czytamy jak polskie „h”
- „Ґґ” – polskie „Gg”, rosyjskie „Гг”
- „Ее” – czytamy jak polskie „Ee” i rosyjskie „Ээ”
- „Єє” – czytamy jak polskie „JE/je” i rosyjskie „Ее”
- „Ии” – polskie „Yy” i rosyjskie „Ыы”
- „Іі” – polskie „Ii’, rosyjskie „Ии”
- „Її” – polskie „JIji”
- „Щщ” – polskie „SZCZszcz”
Słownictwo
W języku ukraińskim występuje bardzo duża liczba słów brzmiących i zapisywanych bardzo podobnie jak w języku rosyjskim. Niektóre z nich są rosyjskimi zapożyczeniami pochodzącymi głównie z czasów ZSRR, ale znaczna część podobnie brzmiących wyrazów ma wspólne korzenie wywodzące się z języka staroruskiego. Ponad połowa słownictwa ukraińskiego pokrywa się natomiast bardziej z językiem polskim, aniżeli rosyjskim, choć część podobieństw jest złudna i brzmiące w podobny sposób wyrazy mogą znaczyć coś zupełnie innego.
Fonetyka
Fonetyka języka ukraińskiego znacząco różni się od fonetyki rosyjskiej. System spółgłoskowy jest najbliższy słowackiemu z pewnymi cechami wspólnymi z polskim lub czeskim, ale jest dość odległy od rosyjskiego. W systemie samogłoskowym występuje wiele cech wspólnych z językiem czeskim i rosyjskim. Należą do nich między innymi brak iloczasu, zanik samogłosek nosowych i brak tzw. akania, czyli wymawiania nieakcentowanego ‘o’ jako ‘a’, w odróżnieniu od innych języków wschodniosłowiańskich.
Akcent
W języku ukraińskim występuje akcent swobodny, tak jak w języku rosyjskim i innych językach słowiańskich. Akcent w języku ukraińskim w porównaniu do akcentu w rosyjskim wykazuje jednak dużą stałość morfologiczną, tzn. rzadko zmienia się w różnych formach tego samego wyrazu oraz w różnych wyrazach z tej samej rodziny.
Jak więc widać, utarte przekonanie, że języki rosyjski i ukraiński są do siebie bardzo podobne jest raczej mitem.
Zobacz podobne wpisy:
Język czeski a język słowacki